Dopełniacz saksoński: Wyjaśnienie i Zastosowanie

Dopełniacz saksoński (Saxon Genitive) w języku angielskim, zwany również dopełniaczem fleksyjnym, służy do wyrażania przynależności. Jak go zastosować? Wystarczy dodać apostrof i „s” do rzeczownika oznaczającego właściciela.

Schemat:
WŁAŚCICIEL + 'S + WŁASNOŚĆ

Przykład:
dog’s toy – zabawka psa

Aby upewnić się, czy dopełniacz saksoński jest poprawny, należy odpowiedzieć na jedno z dwóch pytań:

  1. Kto jest właścicielem?
  2. Czego to dotyczy?

Przykłady zastosowań:

Imiona

  • Sarah’s bag
  • Michael’s laptop

Rzeczowniki osobowe (personal nouns)

  • the child’s toy
  • the teacher’s notebook

Rzeczowniki zbiorowe (collective nouns)

  • the team’s strategy
  • the committee’s decision

Zwierzęta

  • the bird’s nest
  • the horse’s saddle

Nazwy geograficzne i instytucji

  • Europe’s history
  • London’s fog
  • Harvard’s library

Rzeczowniki określające czas

  • in five days’ work
  • tomorrow’s meeting

Działanie ludzkie

  • the player’s performance
  • the leader’s speech

Statki i łodzie

  • the yacht’s anchor
  • the boat’s engine

Niektóre wyrażenia i idiomy

  • at arm’s length
  • for goodness’ sake
  • in a day’s work

Części ciała

  • the heart’s rhythm
  • the eye’s structure

Nagłówki w gazetach

  • Johnson’s Statement
  • Party’s New Plan

Tworzenie dopełniacza saksońskiego w liczbie pojedynczej

Utworzenie dopełniacza saksońskiego w liczbie pojedynczej jest bardzo łatwe – wystarczy dodać apostrof i literę s do wyrazu określającego właściciela.

  • Mark + ’s = Mark’s
  • Lisa + ’s = Lisa’s

Przykłady:

  • This is Mark’s laptop. = This laptop belongs to Mark.
  • This is Lisa’s bag. = Lisa owns this bag.
  • This is John’s desk. = John works at this desk.

Dodatkowe przykłady:

  • This is my sister’s room.
  • Is this Mark’s jacket?
  • That is Mrs. Taylor’s garden.
  • This is my teacher’s advice.
  • Which girl is David’s friend?
  • Do you know Jack’s brother?
  • How did you meet Sophie’s parents?

Dopełniacza saksońskiego możemy używać zarówno do rzeczy materialnych, jak i pojęć abstrakcyjnych:

  • I think Sarah’s determination is admirable.
  • The athlete’s dedication was inspiring.

Uwaga!

Pamiętaj o właściwej kolejności wyrazów. W języku angielskim najpierw wskazuje się właściciela, a następnie rzecz należącą do niego. To odwrotność polskiego porządku:

  • Lisa’s shoes (ang.)
  • buty Lisy (pol.)

Dopełniacz saksoński w liczbie mnogiej

Rzeczowniki w liczbie mnogiej zakończone na -s

Większość rzeczowników w liczbie mnogiej posiada końcówkę -s. W takich przypadkach, aby stworzyć dopełniacz saksoński, wystarczy dodać apostrof bez dodawania kolejnej litery -s.

Przykłady:

  • my neighbors’ garden – ogród moich sąsiadów
  • the students’ homework – prace domowe uczniów
  • the players’ uniforms – stroje zawodników
  • the birds’ nest – gniazdo ptaków
  • the workers’ tools – narzędzia pracowników
  • the artists’ exhibition – wystawa artystów
  • the drivers’ meeting – zebranie kierowców

Rzeczowniki nieregularne w liczbie mnogiej nie zakończone na -s

Niektóre rzeczowniki nieregularne w liczbie mnogiej nie kończą się literą -s. W ich przypadku stosujemy apostrof + s tak samo, jak w liczbie pojedynczej.

Przykłady:

  • the children’s playground – plac zabaw dzieci
  • the women’s rights – prawa kobiet
  • the men’s jackets – kurtki mężczyzn
  • the people’s voice – głos ludu
  • the sheep’s wool – wełna owiec
  • the geese’s feathers – pióra gęsi

Dopełniacz saksoński: liczba pojedyncza vs liczba mnoga

Różnica między dopełniaczem saksońskim w liczbie pojedynczej a mnogiej może być trudna do zauważenia. Kluczem jest znajomość liczby mnogiej danego rzeczownika, ponieważ to ona pozwala zrozumieć kontekst.

Przykłady:

  • my boss’s office vs my bosses’ office
    (biuro mojego szefa vs biuro moich szefów)

  • the child’s book vs the children’s books
    (książka dziecka vs książki dzieci)

  • the woman’s bag vs the women’s bags
    (torebka kobiety vs torebki kobiet)

Dopełniacz saksoński a imiona zakończone na -s

Kiedy imię lub nazwisko kończy się na literę -s, mamy dwie opcje: możemy dodać sam apostrof lub apostrof + s. Współcześnie preferowaną formą jest dodanie apostrofu + s, co wpływa na wymowę, w której dodajemy dźwięk /iz/. Wybór formy może zależeć od indywidualnych preferencji lub stylu.

Przykłady:

  • Lucas’ bike lub Lucas’s bike – rower Lucasa
  • Chris’ jacket lub Chris’s jacket – kurtka Chrisa
  • Alex’ project lub Alex’s project – projekt Alexa
  • Charles’ opinion lub Charles’s opinion – opinia Charlesa
  • Thomas’ room lub Thomas’s room – pokój Thomasa

Liczba mnoga imion zakończonych na -s, -ch, -x, -sh lub -z

Kiedy chcemy zaznaczyć, że mówimy o całej rodzinie (a nie jednej osobie) i nazwisko kończy się na -s, -ch, -x, -sh lub -z, używamy partykuły the, a następnie dodajemy końcówkę -es dla liczby mnogiej oraz apostrof.

Przykłady:

  • the Lucases’ garden – ogród rodziny Lucasów
  • the Marshes’ car – samochód rodziny Marshów
  • the Maxes’ living room – salon rodziny Maxów
  • the Sanchezs’ dog – pies rodziny Sanchezów
  • the Alvarezes’ house – dom rodziny Alvarezosów
  • the Birchers’ bicycles – rowery rodziny Birchersów
  • the Foxes’ den – nora rodziny Foxów
  • the Churches’ celebrations – uroczystości rodziny Churchów

Dopełniacz saksoński w rzeczownikach złożonych

W przypadku rzeczowników złożonych, dopełniacz saksoński tworzymy, dodając apostrof + s do ostatniego słowa w opisie właściciela.

Przykłady:

  • the Prince of Wales’s residence – rezydencja księcia Walii
  • my sister-in-law’s purse – torebka mojej szwagierki
  • the chief-of-staff’s report – raport szefa sztabu
  • the King of Spain’s throne – tron króla Hiszpanii
  • the Prime Minister of Italy’s agenda – plan premiera Włoch

W każdym przykładzie apostrof + s pojawia się wyłącznie na końcu wyrażenia opisującego właściciela, niezależnie od liczby słów w wyrażeniu.

Dopełniacz saksoński z podmiotami złożonymi

Podmiot złożony to podmiot składający się z dwóch lub więcej członów, połączonych spójnikami współrzędnymi, np. and. Jeśli wszyscy członkowie podmiotu wspólnie posiadają daną rzecz, dodajemy apostrof + s tylko do ostatniego elementu podmiotu.

Przykłady:

  • Jack and Jill’s bucket – wiadro Jacka i Jill
  • Olivia and Emma’s project – projekt Olivii i Emmy
  • Sophia and Mia’s restaurant – restauracja Sophii i Mii
  • Lucas, Michael and James’s car – samochód Lucasa, Michaela i Jamesa
  • Ava, Isabella and Harper’s garden – ogród Avy, Isabelli i Harper

W każdym przypadku dopełniacz saksoński wskazuje wspólną własność wszystkich wymienionych osób, dlatego dodajemy go wyłącznie do ostatniego członu.

Konstrukcja „of” przy rzeczownikach nieżywotnych

W przypadku rzeczowników nieżywotnych preferuje się używanie konstrukcji „of” zamiast dopełniacza saksońskiego. Dzięki temu wyrażenia stają się bardziej naturalne i zgodne z angielską gramatyką.

Przykłady:

  • What’s the size of the room? – Jaki jest rozmiar pokoju?
    (zamiast: the room’s size)
  • The roof of the building is leaking. – Dach budynku przecieka.
    (zamiast: the building’s roof)
  • The beauty of the landscape is breathtaking. – Piękno krajobrazu zapiera dech w piersiach.

Typowe sytuacje zastosowania:

  1. Odległości:

    • ten kilometers from the city – dziesięć kilometrów od miasta
    • two hours from here – dwie godziny stąd

  2. Kierunki:

    • west of the river – na zachód od rzeki
    • north of the forest – na północ od lasu

  3. Straty:

    • The destruction of the house was heartbreaking. – Zniszczenie domu było poruszające.
    • The loss of his friend affected him deeply. – Utrata przyjaciela mocno go dotknęła.

  4. Przyczyny:

    • He died of cancer. – Umarł na raka.

  5. Inne:

    • the bottom of the bottle – dno butelki
    • the edge of the table – krawędź stołu

Kiedy dopuszczalne jest użycie dopełniacza saksońskiego z rzeczownikami nieżywotnymi?

Gdy rzeczownik nieżywotny wskazuje wynik działania człowieka, można zastosować saxon genitive:

Przykłady:

  • The report’s summary = The summary of the report – Streszczenie raportu
  • The project’s budget = The budget of the project – Budżet projektu
  • The city’s growth = The growth of the city – Wzrost miasta

Konstrukcja rzeczownik-rzeczownik

Jeśli przynależność odnosi się do przedmiotów, stosujemy konstrukcje z „of” lub przymiotnikami dzierżawczymi:

  • the office window = the window of the office – okno biura
  • university policies = the policies of the university – zasady uniwersytetu
  • the chair leg = the leg of the chair – noga krzesła

Dopełniacz saksoński w określeniach czasowych

W określeniach czasowych używa się apostrofu + s w liczbie pojedynczej lub samego apostrofu w liczbie mnogiej zakończonej na -s.

Przykłady liczby pojedynczej:

  • a day’s rest – dzień odpoczynku
  • today’s meeting – dzisiejsze spotkanie
  • last year’s event – wydarzenie zeszłego roku

Przykłady liczby mnogiej:

  • two weeks’ holiday – dwutygodniowy urlop
  • three days’ journey – trzydniowa podróż
  • five months’ planning – pięciomiesięczne planowanie

Zapisy określeń czasowych: różne formy

Przykłady w amerykańskiej i brytyjskiej wersji języka:

  1. Forma przymiotnikowa z myślnikiem:

    • a three-day trip (AmE) – trzydniowa wycieczka
    • a two-week break (AmE) – dwutygodniowa przerwa

  2. Forma z dopełniaczem saksońskim:

    • a three days’ trip (BrE) – trzydniowa wycieczka
    • a two weeks’ break (BrE) – dwutygodniowa przerwa

Obie formy są poprawne, ale różnią się stylem i rejestrem.

Dopełniacz saksoński: Wymowa

Wymowa dopełniacza saksońskiego różni się w zależności od końcowej spółgłoski lub samogłoski słowa oznaczającego właściciela. Poniżej przedstawiono zasady:

/s/

Stosowane przy spółgłoskach bezdźwięcznych niesyczących, takich jak /f/, /k/, /p/, /t/, /θ/.

  • the cat’s dinner – obiad kota
  • the vet’s advice – rada weterynarza

/z/

Używane w przypadku samogłosek oraz spółgłosek dźwięcznych niesyczących, takich jak /b/, /d/, /ð/, /g/, /l/, /m/, /n/, /ŋ/, /r/, /v/.

  • the dog’s bone – kość psa
  • the manager’s decision – decyzja kierownika

/ɪz/

Stosowane przy spółgłoskach syczących, takich jak /s/, /z/, /tʃ/, /dʒ/, /ʃ/, /ʒ/.

  • James’s book – książka Jamesa
  • the judge’s verdict – werdykt sędziego

Brak rzeczownika przy dopełniaczu saksońskim

Kiedy znaczenie jest oczywiste, rzeczownik określający własność może zostać pominięty. Poniżej kilka przykładów:

  • My car is faster than David’s.
    (David’s = David’s car)
  • I’ll meet you at Sarah’s.
    (Sarah’s = Sarah’s house)
  • We went to Johnson’s for lunch.
    (Johnson’s = Johnson’s restaurant)

Miejsca: firmy, domy, sklepy

W takich przypadkach również pomijamy rzeczownik, na przykład:

  • at the doctor’s – u lekarza
  • at the hairdresser’s – u fryzjera
  • at the vet’s – u weterynarza

Dopełniacz saksoński a podwójny dopełniacz

Czym jest podwójny dopełniacz?

Konstrukcja podwójnego dopełniacza (ang. double genitive) łączy „of” z formą dzierżawczą za pomocą apostrofu. Jest to używane w określonych przypadkach, aby podkreślić właściciela:

  • Anna is a friend of Emily’s. – Anna jest przyjaciółką Emily.
  • It’s an idea of my brother’s. – To pomysł mojego brata.

Różnica znaczeniowa:

  • a friend of Anna – osoba, która jest przyjacielem Anny (skupiamy się na przyjacielu).
  • a friend of Anna’s – Anna jest właścicielem tej relacji (skupiamy się na Annie).

Formalny angielski a podwójny dopełniacz

W bardziej formalnym języku unika się używania podwójnej formy dzierżawczej. Zamiast tego stosuje się wyrażenia takie jak:

  • friends of my sister – przyjaciele mojej siostry
  • my sister’s friends – przyjaciele mojej siostry

Przykład nieakceptowalny w formalnym języku:

  • friends of my sister’s – forma uznawana za niepoprawną.

Uwaga: W nieformalnej komunikacji forma ta jest często akceptowalna i szeroko używana.

Typowe błędy związane z dopełniaczem saksońskim

Brak przedimka „the”

W języku angielskim przed nazwami własnymi (proper nouns), które wskazują właściciela, nie stosujemy przedimka „the”. Dopełniacz saksoński pełni funkcję określenia, więc dodawanie „the” jest zbędne.

Błędne przykłady:

  • This is the Emma’s bag.
  • This is Emma’s the bag.

Poprawne:

  • This is Emma’s bag.

Wyjątki

W nazwach własnych, gdzie „the” jest częścią samej nazwy, jego użycie jest poprawne:

  • The Mayor’s speech – przemówienie burmistrza
  • The King’s castle – zamek króla

Unikanie tłumaczenia dosłownego z polskiego

Unikaj tworzenia zdań na podstawie kalek językowych z polskiego, które mogłyby prowadzić do błędów w angielskim:

  • Błędne: that Maria’s book (tamta książka Marii)
  • Poprawne: that book of Maria’s

Idiomy i wyrażenia z dopełniaczem saksońskim

Język angielski obfituje w idiomy wykorzystujące dopełniacz saksoński. Często są one odstępstwem od typowych reguł, np. użycie go przy rzeczownikach nieżywotnych (jak w „for heaven’s sake”).

Popularne idiomy i wyrażenia:

  • a lion’s share – lwia część
  • a cat’s nap – drzemka
  • a hair’s breadth – na włos
  • a fool’s errand – daremna misja
  • for pity’s sake – na litość boską
  • at one’s wit’s end – być na skraju wyczerpania
  • in the mind’s eye – w wyobraźni
  • the fox’s den – lisia nora
  • to have a dog’s chance – mieć małe szanse

Wyrażenia mitologiczne i literackie

Mitologia:

  • Icarus’ wings – skrzydła Ikara
  • Medusa’s curse – klątwa Meduzy

Literatura i religia:

  • Shakespeare’s works – dzieła Szekspira
  • Moses’ commandments – przykazania Mojżesza

Nazwy chorób

Niektóre choroby w języku angielskim wykorzystują dopełniacz saksoński:

  • Hodgkin’s lymphoma – chłoniak Hodgkina
  • Addison’s disease – choroba Addisona
  • Graves’ disease – choroba Gravesa

Bez słowa „disease”

W wielu przypadkach można pominąć słowo „disease”, jeśli kontekst jest jasny:

  • Jane has Crohn’s.
  • My uncle was diagnosed with Parkinson’s.

Inne nazwy własne

  • Newton’s Law – prawo Newtona
  • Hale’s comet – kometa Hale’a
  • Magellan’s route – trasa Magellana
  •  

  • Dlaczego nazywamy to „dopełniaczem saksońskim”?

    Anglosasi, czyli dawne germańskie plemiona, które przybyły do Anglii w V wieku, byli przodkami współczesnych Anglików i stworzyli język staroangielski – poprzednika współczesnego angielskiego. Znaczna część współczesnego słownictwa angielskiego wywodzi się właśnie z języka anglosaskiego, w tym również konstrukcja gramatyczna używająca końcówki „-s” do wskazania przynależności. To dlatego określenie to nazywane jest „dopełniaczem saksońskim”.

    Zaawansowane zastosowania dopełniacza saksońskiego

    W języku angielskim dopełniacz (genitive) to forma, która precyzuje relacje między dwoma rzeczownikami. Oprócz podstawowego znaczenia przynależności, istnieje kilka jego rodzajów:

    1. Possessive genitive – wyrażenie własności
      Jane’s book
    2. Subjective genitive – podmiotowa relacja
      the teacher’s explanation (nauczyciel wyjaśnia)
    3. Objective genitive – dopełnienie bliższe
      the prisoner’s release (więzień został uwolniony)
    4. Genitive of origin – pochodzenie
      the poet’s works
    5. Descriptive genitive – opisowa relacja
      a night’s sleep
    6. Genitive of measure and partitive genitive – miara lub część
      a pound’s worth of apples
    7. Appositive genitive – wyrażenie w przydawce
      the city of New York

    Konstrukcja z „of”

    Dla rzeczowników nieożywionych często używa się konstrukcji z przyimkiem „of”, znanej jako periphrastic genitive.

    Schemat:
    Rzeczownik główny + OF + rzeczownik określający

    Przykłady:

    • the color of the sky (kolor nieba)
    • the beauty of the landscape (piękno krajobrazu)

    Elliptic genitive

    Jeśli znaczenie zdania jest oczywiste, rzeczownik w wyrażeniu z dopełniaczem saksońskim można pominąć:

    • That’s Mary’s chair.
    • That’s Mary’s.

    Independent genitive

    W przypadku dependent genitive, dopełniacz saksoński musi występować razem z rzeczownikiem, który określa. Natomiast w independent genitive zależność jest znana z kontekstu, dlatego można pominąć dodatkowy rzeczownik lub użyć zaimka dzierżawczego.

    Przykłady:

    • That is Tom’s book. (dependent genitive)
    • That book is Tom’s. (independent genitive)

    Dopełniacz saksoński bez apostrofu

    Niektóre nazwy firm i instytucji w języku angielskim nie stosują apostrofu, np.:

    • Harrods
    • Reuters

    Historycznie rzeczowniki z dopełniaczem saksońskim często ewoluowały, stając się jednym wyrazem, zwłaszcza w połączeniu z rzeczownikami takimi jak „man”:

    • craftsman, statesman, spokesman, sportsman

    Podsumowanie

    Dopełniacz saksoński to sposób na wyrażenie relacji między rzeczownikami, najczęściej w celu pokazania własności lub związku z rzeczownikiem żywotnym. Graficznie, dodajemy apostrof i „-s” do właściciela. W przypadku rzeczowników nieżywotnych stosuje się zwykle konstrukcję z „of”, chyba że relacja wynika z działań człowieka.

Ostatnia modyfikacja: czwartek, 21 listopada 2024, 12:30